Uy tín Ngày 17/3/2008, khi đang sử dụng xe ô tô BKS 29V – 4606 chở 15 mặt hàng gồm vải, quần áo, giầy dép, túi xách, thắt lưng… trị giá 295.926.000 đồng từ Quảng Ninh đi Hà Nội, bà Hồng bị công an tỉnh Hải Dương kiểm tra bắt giữ. 3 ngày sau lập biên bản vi phạm hành chính về hành vi kinh doanh không đúng nội dung ghi trong giấy phép kinh doanh. Bà Hồng đã ký vào biên bản, chờ xử lý.
Ngày 5/4/2008, bà Hồng sử dụng ô tô BKS 30F – 3802 chở 6.789m vải các loại và 55 chiếc quần bò trị giá 107.556.000 đồng từ Quảng Ninh đi Hà Nội và trên đường, lại bị công an tỉnh Hải Dương bắt giữ.
Ngày 23/4/2008, cơ quan điều tra (CQĐT) tỉnh Hải Dương ra Quyết định số 61 khởi tố bị can Nguyễn Phương Hồng về tội kinh doanh trái phép quy định tại điểm c khoản 2 Điều 159 Bộ luật Hình sự (BLHS) với trị giá hàng hoá là 403.482.000 đồng (cộng 2 lần vi phạm). Sau đó, vụ án được chuyển công an huyện Chí Linh điều tra theo thẩm quyền.
Ngày 14/8/2008, cơ quan cảnh sát điều tra (CSĐT) huyện Chí Linh ban hành Kết luận điều tra số 47/KL-ĐT, nhận định: Đối với số hàng hoá (nhập khẩu và thanh lý) chở trên xe 29V – 4606 trị giá 295.926.000 đồng chưa đủ căn cứ chứng minh kinh doanh trái phép do hàng “có nguồn gốc hợp pháp”. Đối với số hàng hoá vận chuyển trên xe 30F – 3802 bị bắt ngày 5/4/2008 đã có đủ căn cứ chứng minh phạm tội kinh doanh trái phép. Theo CQĐT, trong lần vận chuyển hàng trước (17/3/2008), bà Hồng “đã thừa nhận hành vi kinh doanh trái phép của mình và ký tên xác nhận vào biên bản” (lập ngày 20/3/2008) nhưng đến ngày 5/4/2008 “vẫn tiếp tục vi phạm”. Từ đó, công an huyện Chí Linh đề nghị truy tố bà Hồng theo khoản 1 Điều 159 BLHS về tội kinh doanh trái phép.
Ý kiến của chúng tôi
I. Quyết định khởi tố bị can của CQĐT Công an tỉnh Hải Dương và kết luận điều tra của CQĐT huyện Chí Linh khác nhau trong việc đề nghị “áp khoản” (1 và 2) của điều luật đối với hành vi của bà Hồng. Nếu “áp” khoản 1 Điều 159 BLHS về tội kinh doanh trái phép, người vi phạm chỉ bị “phạt tiền” hoặc “phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm”, nhưng nếu “áp” khoản 2, có thể bị “phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm”.
II. CQĐT tỉnh Hải Dương “cộng dồn” 2 lần giá trị hàng hoá trên xe để khởi tố bị can theo điểm c khoản 2 Điều 159 BLHS (hàng phạm pháp có giá trị từ 300 triệu đồng trở lên) là không có cơ sở, bởi chúng có nguồn gốc hợp pháp (nhập khẩu được phép thông quan và mua thanh lý từ cơ quan Nhà nước). Bà Hồng chở hàng đi Hà Nội, nhưng ở thời điểm hàng bị giữ, hành vi bán hàng “không đúng mặt hàng ghi trong giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh” chưa xảy ra nên CQĐT huyện Chí Linh mới nhận định: Đối với số hàng chở trên xe 29V – 4606 trị giá 295.926.000 đồng “chưa đủ căn cứ chứng minh bà Hồng kinh doanh trái phép”.
III. Căn cứ giải thích tại khoản 8 Điều 3 Luật Thương mại: Để xử lý người có hành vi kinh doanh trái phép theo điểm c khoản 2 Điều 159 BLHS (hàng phạm pháp có giá trị từ 300 triệu đồng trở lên), cơ quan tiến hành tố tụng cần chứng minh bên mua “hàng phạm pháp” đã “thanh toán cho bên bán, nhận hàng và quyền sở hữu hàng hoá theo thỏa thuận” tương ứng số tiền ấy.
IV. Như vậy, CQĐT Công an huyện Chí Linh đã tỏ ra thận trọng khi:
1/ Không thực hiện phép tính “cộng dồn” trị giá hàng có nguồn gốc hợp pháp (được vận chuyển trên 2 xe ô tô) biến chúng thành…“hàng phạm pháp”;
2/ Thừa nhận “chưa đủ căn cứ chứng minh bà Hồng kinh doanh trái phép” theo quy định tại khoản 2 Điều 159 BLHS;
3/ Đề nghị xử lý bà Hồng theo khoản 1 cùng điều luật với các dấu hiệu: “Đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm” (mục a) hoặc “Hàng phạm pháp có giá trị từ 100 triệu đến dưới 300 triệu đồng” (mục b).
V. Khi hàng bị giữ lần đầu, bà Hồng ký biên bản vi phạm, “chờ xử lý”. Có thể hiểu “chờ xử lý” tức là “chưa bị xử phạt hành chính” về hành vi “kinh doanh không đúng mặt hàng ghi trong giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh” không? Nếu đúng thế, CQĐT công an huyện Chí Linh căn cứ vào đâu để đề nghị truy tố bà Hồng theo mục a khoản 1 Điều 159 BLHS?
Nguyễn Chấn
Luật gia-Nhà báo
PGĐ Công ty Luật SHTT ALNGUYEN
http://www.thanhtra.com.vn/Default.aspx?tabid=55&newsid=16931