Ông Đặng Xuân Thu, xã Tân Triều, Thanh Trì, Hà Nội hỏi: Khi Nhà nước thu hồi đất, người dân đang sử dụng “đất lấn chiếm trái phép” hoặc đất do UBND xã “cấp sai thẩm quyền” (nay không phù hợp quy hoạch) có được bồi thường không? Có phải mọi trường hợp lấn chiếm đất hay sử dụng đất được cấp sai thẩm quyền thì đất đó đều phải bị thu hồi? Chính sách của Nhà nước đền bù tài sản, bố trí tái định cư (TĐC) để GPMB?

Ý kiến của chúng tôi:

1. Luật Đất đai năm 2003 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2004 nghiêm cấm hành vi lấn, chiếm đất đai. Khoản 3, Điều 15 Nghị định số 84/2007/NĐ-CP của Chính phủ khẳng định: “Nhà nước không công nhận quyền sử dụng đất (QSDĐ), không cấp giấy chứng nhận và thu hồi toàn bộ diện tích đất do lấn, chiếm và đất được giao, được cho thuê không đúng thẩm quyền kể từ ngày 1/7/2004 trở về sau”.

2. Thu hồi đất để xây dựng Trung tâm Hội nghị tỉnh đương nhiên là nhằm thực hiện quy hoạch mới. Tuy nhiên, đối với việc người dân lấn chiếm đất trái phép hoặc sử dụng đất được cấp sai thẩm quyền xảy ra trước ngày 1/7/2004, Nhà nước đưa ra những chính sách lý, tình trọn vẹn; khi xử lý cụ thể, lại có sự phân biệt thời điểm sử dụng đất (trước ngày 15/10/1993 và từ ngày 15/10/1993 trở về sau). Ở tình huống này, người dân sử dụng đất ổn định từ trước ngày 15/10/1993, không có tranh chấp, phù hợp quy hoạch đất ở, nhưng không có giấy tờ về QSDĐ. Theo đó, việc bồi thường, hỗ trợ về đất khi Nhà nước thu hồi đất đối với đất sử dụng trước ngày 15/10/1993 mà không có giấy tờ về QSDĐ được quy định tại Điều 44 Nghị định số 84/2007/NĐ-CP của Chính phủ: “Người đang sử dụng đất được bồi thường đối với diện tích đất thực tế đang sử dụng nhưng diện tích được bồi thường không vượt quá hạn mức giao đất ở theo quy định tại khoản 2 Điều 83 và khoản 5 Điều 84 của Luật Đất đai tại thời điểm có quyết định thu hồi đất. Đối với phần diện tích vượt hạn mức giao đất ở và phần diện tích đất vườn, ao trên cùng thửa đất có nhà ở nhưng không được công nhận là đất ở (nếu có) thì được bồi thường, hỗ trợ về đất theo quy định đối với đất nông nghiệp xen kẽ trong khu dân cư”.

Như vậy, không phải mọi trường hợp đất lấn chiếm hoặc đất được giao, cấp không đúng thẩm quyền từ trước ngày 1/7/2004 đều bị Nhà nước thu hồi. Cần lưu ý, về từ ngữ pháp lý, Luật Đất đai năm 2003 không sử dụng khái niệm “lấn chiếm đất” để chỉ người sử dụng đất từ trước ngày 1/7/2004 mà gọi họ là “người sử dụng đất ổn định” để xem xét, cấp GCNQSDĐ cho họ theo quy định tại các Điều 14 và 15 Nghị định số 84/2007/NĐ-CP. Quy định đã rất rõ nhưng vẫn còn tình trạng chính quyền cấp huyện, xã một số nơi nhầm lẫn hoặc tùy tiện trong áp dụng pháp luật: “Yêu” thì cấp “Sổ đỏ” cho “người sử dụng đất ổn định” , còn “Không yêu” thì… gây khó dễ cho dân với… “lý sự”: đất ấy… “lấn chiếm”(?) Đây chính là một nguyên nhân gây khiếu kiện từ phía người dân, làm cho tình hình phức tạp.

3. Chính sách đền bù tài sản, bố trí TĐC để GPMB? Vấn đề này được quy định tại Điều 70 Luật Xây dựng: Cơ quan nhà nước có thẩm quyền “phải giải quyết chỗ ở mới ổn định, có điều kiện chỗ ở bằng hoặc tốt hơn chỗ ở cũ, hỗ trợ tạo việc làm, ổn định cuộc sống cho người di chuyển…”. Tại Chỉ thị số 05/2006/CT-TTg, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu: “Từ nay, các địa phương không được cưỡng chế buộc tháo dỡ nhà ở khi người bị thu hồi đất chưa được giải quyết chỗ TĐC”.

Nguyễn Chấn
Luật gia-Nhà báo
PGĐ Công ty Luật SHTT ALNGUYEN

http://thanhtra.com.vn/Default.aspx?tabid=55&newsid=7399